หลายท่านเวลาพูดถึงคำว่า "สังฆทาน" คงจะต้องนึกถึง ถังพลาสติกสีเหลือง ที่บรรจุสิ่งของต่าง ๆ เอาไว้ เมื่อเราซื้อเสร็จแล้วเราก็นำไปถวายพระท่าน .. จนกระทั่งกลายเป็น สัญชาตญาณในการทำบุญไปแล้วว่า การถวายสังฆทานคือการ ถังเหลือง และอาจจะไม่ได้พิเคราะห์ว่า จริง ๆ แล้ว สังฆทาน นั้นมีความหมายจริง ๆ ว่าอย่างไร
อันที่จริงสังฆทานหมายถึง ทานอะไรก็ตามที่เราถวายแด่ วัด หมู่ภิกษุ หรือ พระภิกษุ โดยที่ มิได้มีการเจาะจงรูปว่าจะถวายให้กับพระรูปใด โดยมีรูปแบบที่ต่าง ๆ กัน แน่นอนที่สุดว่าพระไตรปิฎกย่อมมิได้มีการระบุ รูปแบบของ "สังฆทาน" ว่าจะต้องเป็นถังเหลืองแน่นอน เพราะสมัยพุทธกาลนั้น โลกเรายังหลอมพลาสติก ออกมาเป็นรูปถังแบบที่เห็นกันไม่ได้ แต่ด้วยความสะดวก ทำให้ รูปแบบที่เราเห็นกลายมาเป็น ภาพจำที่พุทธศาสนิกชนมีไว้ในใจเมื่อต้องการจะเข้าวัดทำบุญ
หลายครั้ง สาธุชนก็ ซื้อถังเหลืองไปถวาย โดยที่ไม่ได้ดูเลยว่าสิ่งที่มีอยู่ในถังเหลืองดังกล่าวนั้นมีอะไรบ้าง ก็คงด้วยความที่โลกเรานี้ วิ่งเร็ว ฆราวาสก็ต้องวิ่งให้ทัน เลยทำอะไรที่ด่วน ๆ สำเร็จรูปก่อน และไม่ได้พิถีพิถันเท่าไหร่ ที่สุดคือ สิ่งของที่อยู่ในถังเหลือง จากบางเจ้านั้น ต่ำกว่ามาตรฐาน และสักแต่ใส่ ๆ เข้าไปแบบไม่ได้คำนึงถึงคุณภาพ และการค้าที่เป็นธรรม
แต่ที่ผ่านมา พระคุณเจ้าคงไม่ได้ออกมาพูดถึงเรื่องนี้สักเท่าไหร่ เพราะ หลายรูปคงคิดว่า หากว่าจะพูดไปก็คงจะเป็นเหมือนการเรียกร้องสิ่งของจากญาติ โยมผู้มีศรัทธา ทั้ง ๆ ที่สังคมก็อาจจะรู้สึก อีหลักอีเหลื่อกันประมาณหนึ่งอยู่แล้ว
จนที่สุด พระอภิชาติ ปุณณฺจันฺโท ท่านได้อัดคลิป เปิดถังเหลืองและอธิบายให้เห็นถึงความด้อยคุณภาพของสิ่งที่อยู่ในถังเหลือง (ที่ปกติจะห่อด้วยพลาสติกเป็นอย่างดีและไม่มีโยมกล้าแกะออกมาตรวจก่อน) ทำให้ได้เห็นว่า คุณภาพและปริมาณของ สิ่งที่อยู่ในถังนั้น มันน้อยและแย่อย่างไม่น่าเชื่อ คงยากที่จะอรรถาธิบายเอาในนี้ แต่เอาเป็นว่า เทียบระหว่างราคากับความคาดหวังที่ผู้ทำบุญจะได้จากการถวายสังฆทานแล้ว มันต่างกันมากเหลือเกิน
พระอภิชาติ ได้บอกว่า เรื่องแบบนี้ พระภิกษุพบกันมาหลายรูปแล้ว แต่ส่วนใหญ่คงจะไม่บอก เพราะเห็นว่า อาจจะโดนตำหนิว่า เรียกร้อง แต่หากว่าไม่มีใครมาเรียกร้อง ที่สุดแล้ว ผู้ค้าถังเหลืองที่เอากำไรเกินควร ก็จะทำกันต่อไปโดยไม่คำนึงถึงคุณภาพ สำหรับพระภิกษุท่านคงไม่ได้ลำบากอะไรเพราะด้วยความศรัทธาของชาวพุทธในทุกพื้นที่ ท่านก็ดำรงชีวิตได้อย่างปกติสุขอยู่แล้ว
เรื่องการถวายสังฆทานถังเหลืองนั้น พระอาจารย์อภิชาติบอกว่า คนใช้ไม่ได้ซื้อ คนซื้อไม่ได้ใช้
แน่นอนครับว่ามีร้านสังฆภัณฑ์ที่ดีมีจริยธรรมจำนวนมากมาย ที่ทำการค้าอย่างเป็นธรรมตรงไปตรงมา แต่การที่ยังมีผู้ค้าส่วนน้อย ทำให้เป็นประเด็นที่น่าขบคิดมาก ๆ ด้วย
ประเด็นที่น่าคิดคือ ระหว่างที่เราเตรียมการที่จะทำบุญ เรามีความพิถีพิถันกับการทำบุญเพียงใด หรือว่า เราคิดเพียงแต่ว่า วันนี้อยากจะทำบุญ จากนั้นก็เอาเงินไปซื้อถังเหลืองหน้าวัด (เพื่อประหยัดเวลา) โดยไม่ได้คำนึงว่า พระท่านจะได้รับอะไรได้ใช้หรือไม่
เรื่องความพิถีพิถันในการทำบุญ เป็นสิ่งที่ไม่ควรมองข้ามครับ การเตรียมการทำบุญด้วยจิตที่นิ่ง มีสติ ไม่เร่งร้อน ไม่รีบร้อน ย่อมเป็นการฝึกสติ และการนึกถึงพระพุทธคุณ พระธรรมคุณและพระสังฆคุณ ได้อย่างมีคุณค่า มากกว่าการทำบุญแบบไม่มีสติ รีบร้อน คิดว่า วันนี้ไม่สบายใจแล้วก็อยากทำบุญ รีบ ๆ เอาเงินจ่ายให้กับร้านที่ตั้งอยู่หน้าวัด
จริง ๆ แล้วการทำบุญไม่ว่าจะรูปแบบใดก็คือการ ลด อัตตาของตนเอง นำเอาส่วนที่ตนเองมีเกินกว่าจำเป็น สละให้กับผู้อื่น ถวายให้กับพระศาสนา แต่การทำบุญที่มีจิตอันประณีต บรรจง พิถีพิถัน จากจิตประภัสสร ที่มิได้มีความเร่งร้อน จนลืมปัจจุบันขณะ ย่อมมีกุศลเหนือกว่า การทำบุญเพียงแค่ การรีบ ๆ จ่ายเงิน ถ้าทำอย่างนั้นก็ฟังดูคล้าย ๆ กับการซื้อใบไถ่บาป อันเป็นปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้นใน คริสตศาสนจักร จนกลายมาเป็นต้นกำเนิด ของนิกายโปรเตสแตนต์โดย มาร์ติน ลูเธอร์ เมื่อหลายร้อยปีก่อน ที่ คริสตศาสนิกชน ซื้อใบไถ่บาป เพียงเพื่อลบบาปที่ตนเองทำมากกว่า เพราะความรักเพื่อนมนุษย์ อย่างบริสุทธิ์ใจ
ช่วงนี้คนไทยเข้าวัดทำบุญกัน เลยอยากจะฝากกันไว้ครับว่า บุญมากหรือบุญน้อย มิได้อยู่ที่จำนวนครั้งที่ทำบุญ มิได้อยู่ที่จำนวนเงินที่ทำบุญ หากอยู่ที่จิตใจที่จะสละออกซึ่งสิ่งที่เกินจำเป็น เพื่อผู้อ่านที่ต้องการความช่วยเหลือ ตกทุกข์ได้ยาก หรือเพื่อทำนุบำรุงพระศาสนา รวมถึง อยู่ที่จิตที่หลีกหนีจากความวุ่นวาย ความโลภ ความโกรธ ความหลง หรือภาวะจิตที่ขุ่นมัว แล้วก้าวสู่ภาวะจิตที่สุขสงบ หนีออกจากอัตตาตนเอง ความอยากมีอยากเป็น ความไม่อยากมีไม่อยากเป็น มากกว่า.
ดร.วิทย์ สิทธิเวคิน
ขอบคุณ เดลินิวส์
